Co się stanie, jeśli umowa zbożowa nie zostanie przedłużona?

Umowa zbożowa, umożliwiająca Ukrainie eksport zbóż poprzez Morze Czarne, wygasa 17 lipca, a Moskwa już grozi, że nie widzi podstaw do jej przedłużenia. Jakie będą konsekwencje ewentualnego nieprzedłużenia umowy?

Dlaczego umowa zbożowa jest taka ważna?

Ukraina jest głównym producentem zbóż i oleistych, a przerwanie eksportu w momencie wybuchu wojny spowodowało gwałtowny wzrost światowych cen żywności. Obecna umowa zbożowa, zawarta w lipcu 2022 roku, pięć miesięcy po rozpoczęciu wojny, pomogła obniżyć ceny i złagodzić globalny kryzys żywnościowy. Bezpośrednią rolę odegrało również ukraińskie zboże, stanowiąc 725 200 ton, czyli 2,2% dostaw wysyłanych przez korytarz, który jest wykorzystywany przez Program Żywnościowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (WFP) jako pomoc dla krajów takich jak Etiopia, Somalia i Jemen.

Co się stanie, jeśli umowa zbożowa nie zostanie przedłużona? Ceny niektórych podstawowych produktów spożywczych prawdopodobnie wzrosną, ale sytuacja jest lepsza niż w miesiącach po rozpoczęciu wojny, dzięki dostawom zbóż od innych producentów, takich jak Rosja i Brazylia. Jednakże daleko jest ludzkości do zakończenia globalnego kryzysu żywnościowego. Jak informuje portal Marine Link, WFP poinformowało w zeszłym miesiącu, że mamy obecnie do czynienia z największym poziomem głodu i kryzysu humanitarnego od ponad 70 lat. Jak wynika z corocznego raportu WFP, w 2022 roku aż 349 milionów osób doświadczało ostrego głodu, a 772 tysięcy było niedożywionych.

Czytaj też: Umowa zbożowa przedłużona! Rosja kręciła nosem ale się zgodziła

Jaki jest stan światowych zapasów żywności?

Globalne zapasy kukurydzy rozpoczęły sezon 2021/22 na najniższym poziomie od sześciu lat, dlatego inwazja Rosji na Ukrainę, jednego z czołowych eksporterów kukurydzy na świecie, doprowadziła do znacznego wzrostu cen. Jednakże gwałtowny wzrost eksportu z Brazylii pomógł zwiększyć zapasy, podobnie jak eksport niemal 17 milionów ton kukurydzy przez czarnomorski korytarz. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych przewiduje, że globalne zapasy kukurydzy na koniec sezonu 2023/24 osiągną pięcioletni rekord. Globalne zapasy pszenicy są bardziej ograniczone i według danych USDA na koniec sezonu 2022/23 były na najniższym poziomie od siedmiu lat, choć przewiduje się niewielki wzrost w sezonie 2023/24.

Jak informuje portal Marine Link, WFP kupuje kilka milionów ton towarów spożywczych rocznie, z czego około 75% stanowią zboża. W 2021 roku zakupy WFP wyniosły łącznie 4,4 miliona ton, a głównym źródłem było właśnie Ukraina, która dostarczyła 20% całkowitej ilości. Większość żywności trafia do Afryki, a także niektórych krajów w Azji Zachodniej, takich jak Jemen. Dlatego WFP zwykle pozyskuje większość dostaw z Europy Wschodniej, z której transport trwa krócej niż od producentów w Ameryce Północnej lub Południowej. Jeśli umowa zbożowa nie zostanie przedłużona, a korytarz zostałby zamknięty, WFP musiałoby poszukać innych źródeł, co potencjalnie wiązałoby się z wyższymi kosztami, zwłaszcza że niedobór funduszy już zmusił organizację do ograniczenia działalności w niektórych krajach.

Co zostało wyeksportowane?

W ramach porozumienia dotyczącego stworzenia bezpiecznego kanału żeglugowego, Ukraina mogła wyeksportować łącznie 32,8 miliona ton produktów rolnych, w tym 16,8 miliona ton kukurydzy i 8,9 miliona ton pszenicy. Przed konfliktem Ukraina eksportowała rocznie około 25 do 30 milionów ton kukurydzy, głównie przez Morze Czarne, oraz 16 do 21 milionów ton pszenicy.

Możliwość wysyłki zbóż przez Morze Czarne w ramach tego porozumienia została ograniczona do trzech czarnomorskich portów. Rosja wielokrotnie oświadczała, że nie widzi podstaw do przedłużenia umowy. Moskwa argumentuje, że nie zostały spełnione zobowiązania dotyczące usunięcia przeszkód dla rosyjskiego eksportu żywności i nawozów. Wymagania Moskwy obejmują przywrócenie połączenia rosyjskiego Banku Rolniczego (Rosselkhozbank) do systemu płatności SWIFT, wznowienie dostaw maszyn rolniczych i części, zniesienie ograniczeń dotyczących ubezpieczeń i reasekuracji, wznowienie działalności rurociągu amoniaku Togliatti-Odesa oraz odblokowanie aktywów i kont rosyjskich firm zaangażowanych w eksport żywności i nawozów.

Czytaj też: Rosyjska blokada eksportu zboża: skutki i rozwiązania

Jak informuje portal Marine Link, od wybuchu wojny Ukraina eksportuje znaczne ilości zbóż przez wschodnie kraje UE. Jednakże przepływ ukraińskiego zboża spowodował niezadowolenie wśród rolników, którzy twierdzą, że osłabiło to lokalne dostawy, pozostawiając ich bez rynku dla własnych plonów. W rezultacie UE zezwoliła pięciu krajom – Bułgarii, Węgrom, Polsce, Rumunii i Słowacji – na zakaz sprzedaży wewnętrznej ukraińskiej pszenicy, kukurydzy, rzepaku i nasion słonecznika, umożliwiając jednocześnie tranzyt zboża do innych miejsc. Obecnie ten zakaz zostanie stopniowo zniesiony do połowy września.

Rosja zablokuje korytarz zbożowy?! Co to oznacza dla świata?