Opakowania zanieczyszczają środowisko! Najwyższy czas coś zrobić!
Zanieczyszczenie środowiska plastikiem jest obecnie jednym z najpoważniejszych wyzwań
Opakowania stają się coraz dotkliwszym problemem dla naszego środowiska, a ich ilość rośnie wraz ze wzrostem konsumpcji i popularności handlu internetowego. Jednakże, jednocześnie rośnie liczba inicjatyw, zarówno na poziomie Unii Europejskiej, jak i Organizacji Narodów Zjednoczonych, ukierunkowanych na zwalczanie trudnego do rozwiązania problemu plastiku i odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych.
Plastikowe opakowania ogromnym zagrożeniem dla środowiska
Przykładem proekologicznych działań jest unijna dyrektywa dotycząca opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR), której celem jest zbliżenie krajów członkowskich do wdrożenia Globalnego Porozumienia w sprawie Odpadów (GOZ), a także porozumienie „End Plastic Pollution„, poparte przez 175 państw na całym świecie.
Wzrasta również świadomość konsumentów, którzy coraz bardziej zwracają uwagę na kwestie związane z ekologią. To z kolei zmusza producentów do większej odpowiedzialności za wprowadzane na rynek opakowania oraz skłania do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań, które będą bardziej przyjazne dla środowiska.
Potrzebujemy radykalnej zmiany w podejściu do opakowań, bo stanowią one źródło ogromnego zanieczyszczenia. To jest zresztą nie tylko kwestia zanieczyszczenia środowiska opakowaniami, których jako konsumenci używaliśmy przykładowo przez 20 sekund, ale też produkcji ogromnej ilości tworzyw sztucznych, której moglibyśmy uniknąć. Często podnoszony jest argument, że dzięki dużej ilości opakowań możemy zmniejszyć straty żywności. Patrząc na statystyki, mimo wzrostu ilości opakowań te straty żywności ciągle są na poziomie bardzo wysokim, około 30 proc. – mówi agencji Newseria Biznes Maria Andrzejewska, dyrektorka generalna UNEP/GRID-Warszawa.
Czytaj też: Opakowania Amazon zmieniają się na lepsze. Gigant chce być eko
Zanieczyszczenie środowiska plastikiem jest obecnie jednym z najpoważniejszych wyzwań. Według danych WWF, w ciągu ostatnich 65 lat produkcja tego materiału wzrosła z 2 milionów ton rocznie do 348 milionów ton, przy czym około 58 milionów ton przypada na Europę. Co roku do mórz i oceanów trafia ponad 8 milionów ton plastiku, co można porównać do wrzucania do wody całej śmieciarki odpadów co minutę. Połowa z nich to produkty i opakowania jednorazowego użytku.
W ten sposób nie tylko zanieczyszczamy morza i oceany, ale też wytwarzamy coraz więcej gazów cieplarnianych, wpływając na zmianę klimatu. A jednocześnie niszczymy środowisko przyrodnicze, bo chyba każdy z nas miał już do czynienia z obrazami zwierząt, które zginęły po zetknięciu się z plastikowymi odpadami – mówi Maria Andrzejewska.
Dlaczego plastikowe opakowania są wyzwaniem dla społeczeństwa?
Według informacji udostępnionych przez WWF, opakowania stanowią około 40 procent całkowitej produkcji plastiku. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w roku 2020 na polski rynek wprowadzono aż 6,5 miliona ton opakowań, a ta liczba stale rośnie. Przeciętny mieszkaniec Europy generuje rocznie ponad 188 kilogramów odpadów opakowaniowych, jednak statystyki ukazują, że w okresie od 2009 do 2019 roku ilość wytworzonych odpadów opakowaniowych w Unii Europejskiej wzrosła o ponad jedną piątą, z czego największy wzrost (26,4 procenta) dotyczył odpadów opakowaniowych z plastiku. Prognozy do 2030 roku przewidują dalszy wzrost, osiągając poziom 209 kilogramów na osobę.
Rosnąca świadomość ekologiczna konsumentów oraz regulacje Unii Europejskiej, takie jak pakiet odpadowy przyjęty w 2018 roku, którego celem jest zbliżenie państw UE do wdrożenia gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), skłaniają producentów do większej odpowiedzialności za opakowania wprowadzane na rynek oraz poszukiwania innowacyjnych, bardziej ekologicznych rozwiązań.
Motorem innowacji w obszarze opakowań jest z pewnością coraz większa świadomość społeczeństwa i regulatorów, związana z ogromną ilością mikroplastików, które znajdują się w środowisku i wpływają na nasze zdrowie, a także rosnąca świadomość postępujących zmian klimatu, które są nierozerwalnie powiązane ze zbyt dużą produkcją i konsumpcją opakowań. Obecnie na poziomie Komisji Europejskiej są dyskutowane i wprowadzane nowe rozwiązania prawne, które mają skłonić producentów do zmiany surowca, z którego wytwarzane są opakowania – mówi dr inż. Agnieszka Sznyk z Instytutu Innowacji i Odpowiedzialnego Rozwoju.
Czytaj też: 9 na 10 krajów najbardziej zanieczyszczających oceany znajduje się w Azji
Innowacje w opakowaniach: Poszukiwanie zrównoważonych alternatyw
Unia Europejska jest bliska uzgodnienia zmiany w dyrektywie PPWR (Regulacja dotycząca Opakowań i Odpadów Opakowaniowych), której głównym celem jest zmniejszenie ilości odpadów opakowaniowych. Parlament Europejski proponuje określenie konkretnych celów redukcji odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych (do 10 procent do 2030 roku, 15 procent pięć lat później i 20 procent do 2040 roku).
Ważnym surowcem w produkcji opakowań jest papier. Sam jego charakter sprzyja wykorzystaniu go w obiegu zamkniętym – można go produkować, odzyskiwać i wykorzystywać ponownie. W tej chwili ok. 82 proc. materiałów takich jak papier czy tektura falista pochodzi z recyklingu, dzięki czemu powstaje system obiegu zamkniętego, który pozwala na ponowne wykorzystanie surowców bez zanieczyszczania środowiska – mówi Reinier Schlatmann, prezes zarządu DS Smith w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
Postęp proekologiczny w sektorze opakowań jest widoczny na pierwszy rzut oka – w lokalach z jedzeniem na wynos nie używa się już jednorazowych plastikowych naczyń, a przy zamawianiu mrożonej kawy otrzymuje się słomkę z papieru. Mimo to, nadal istnieje wiele obszarów, które wymagają uwagi, jak na przykład półki sklepowe z środkami czystości, słodyczami czy napojami bezalkoholowymi.
W tej chwili w opakowaniach pojawia się bardzo dużo nowych rozwiązań, innowacyjnych technologii, materiałów. To nie musi być tylko plastik, ale przede wszystkim materiały oparte na biomateriale, na różnego rodzaju bioodpadach, które zostają z naszej kuchni czy restauracji, ponieważ technologie pozwalają na przekształcenie tego rodzaju surowca, biomasy w opakowania. Jednym z przykładów są fusy z kawy, z której możemy produkować również opakowania i coraz więcej tego typu rozwiązań pojawia się na rynku. Również możemy wykorzystać grzybnię i już teraz są firmy, które ją produkują, a następnie przekształcają w różnego rodzaju surowce do produkcji tekstyliów czy właśnie opakowań – tłumaczy Agnieszka Sznyk.
Co naprawdę dzieje się z plastikiem po wyrzuceniu?
Wspomniana regulacja PPWR ma między innymi wprowadzić ograniczenia dla sprzedawców internetowych w zakresie stosowania nieodpowiednich, zbyt dużych opakowań dla swoich produktów. W ten sposób Unia Europejska dąży do redukcji pustych przestrzeni w paczkach, a także zakazuje wprowadzania na rynek opakowań z podwójnymi ścianami, fałszywymi dnami czy innymi elementami mającymi na celu stworzenie wrażenia większej objętości produktu.
Podobne cele przyświecają inicjatywie ONZ – End Plastic Pollution. Porozumienie to podpisało 175 państw, które zobowiązały się do opracowania konwencji mającej na celu zwalczanie zanieczyszczeń plastikiem. Zakres działań obejmuje cały cykl życia plastiku, tj. jego produkcję, projektowanie i utylizację.
Inicjatywa End Plastic Pollution została powołana do życia przez UNEP/GRID Warszawa na początku 2023 roku jako odpowiedź na działania realizowane przez ONZ na poziomie globalnym. Mówimy o tzw. Plastic Treaty, czyli globalnym traktacie plastikowym, który ma na celu zatrzymanie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi do 2040 roku. Oczekiwania i cele są takie, że to prawo międzynarodowe zostanie przyjęte do końca 2024 roku i że działania zostaną w miarę szybko podjęte we wszystkich krajach świata, aby zatrzymać zanieczyszczenie plastikiem – mówi dyrektorka generalna UNEP/GRID-Warszawa.
Według szacunków organizacji, przechodzenie na gospodarkę o obiegu zamkniętym może skutkować m.in. redukcją ilości tworzyw sztucznych, które przedostają się do oceanów, o ponad 80 procent do roku 2040. Ponadto, taki kierunek może prowadzić do zmniejszenia produkcji pierwotnego plastiku o 55 procent oraz obniżenia emisji gazów cieplarnianych o 25 procent.
Polski wskaźnik cyrkularności wynosi jedynie 10,2 proc., czyli tak naprawdę mamy prawie 90-proc. dziurę, gdzie te wszystkie surowce trafiają – one nie są zwracane z powrotem do produkcji. Jeśli spojrzymy na cały świat, jest jeszcze gorzej, ponieważ wskaźnik cyrkularności wynosi około 7 proc., więc widzimy, jak dużo jest jeszcze przed nami do zrobienia, jak wiele materiałów, wiele surowców musi zostać w sposób bardziej zrównoważony traktowanych i zawracanych do różnych cyklów produkcyjnych – podkreśla prezeska INNOWO.
Odpowiedzialna logistyka – QSL Polska na rzecz środowiska i potrzebujących
